Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı; 1475 sayılı İş Kanununun14. maddesindeki süre ve koşullarda iş akdi sona eren işçi veya yasal mirasçılarına işverenin yaptığı ödemeye denir. Kıdem tazminatı hukukumuza 08.06.1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanunu ile girmiştir. O zamanki düzenlemeye göre beş yıldan fazla kıdemi olan işçiye her tam yıl için 15 günlük ücreti tutarında tazminat ödenmesi öngörülmekteydi. Kıdem tazminatı, iş davalarında en çok görülen dava türüdür. Genellikle bazı küçük ve orta boy işletmelerde, (hatta bazen büyük işletmelerde) kaçak işçi çalıştırma, ödenen gerçek ücretin kayıtlarda düşük gösterilmesi, iş akdi feshinin haklı veya geçerli nedene dayanıp dayanmadığı vb. yönlerden ihtilaf çıkmakta ve çalışan kıdem tazminatını alabilmek için dava açmaktadır.

Kıdem tazminatı giydirilmiş son (fesih tarihindeki) brüt ücret üzerinden her yıl için 30 günlük ücreti tutarında hesaplanmaktadır. Ancak, 10.12.1982 gün ve 2762 sayılı yasayla kıdem tazminatına tavan getirilmiştir. Tavan, en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesidir. Kıdem tazminatına hak kazanan bir işçinin kıdem tazminatı hesaplanması için kıdem süresinin hesaplanması gerekmektedir. Kıdem tazminatı süresinin hesaplanmasında işçinin iş akdinin fesih edildiği tarihten işe giriş tarihi çıkarılarak bir (1) gün ilave edilir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında işçinin hak ettiği brüt ücret, yemek, yol, gıda, yakacak, eğitim, konut, giyecek, sosyal yardımlar gibi yardımları içinde barındıran giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanan tutar kıdem tazminatına esas teşkil eden brüt ücrettir.

Kıdem Tazminatı Hesaplama Yapmak İçin Tıklayınız

Kıdem Tazminatı Nedir?

İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde ödenen toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir. Kıdem tazminatı; kanundaki süre ve koşullarda iş akdi sona eren işçi veya yasal mirasçılarına işverenin yaptığı ödemeye denir. Kıdem tazminatının koşulları, hesabı ve ödeme şekli doğrudan İş Kanunlarında düzenlenmiştir.

İşçinin işverene hizmet verme sürecinde yıpranması ve doğasının gereği iş yapma gücünün düşmesi nedeniyle bu yıpranmaya bir karşılık olarak kıdem tazminatı düzenlenmiştir. ILO sözleşmeleri ile de garanti altına alınan kıdem tazminatının (örneğin 158 nolu sözleşme) ülkemizdeki tarihi 15.06.1936 tarihli resmi gazetede yayımlanan 3008 sayılı kanuna dayanır.

Kıdem tazminatı tarihsel süreçte gerek hesaplama yöntemi ve gerekse hak kazanma koşullarında değişimler geçirse de 4857 sayılı yasa md. 120 ve geçici 6 maddenin atıf yaptığı 1475 sayılı yasa md.14 ile son şeklini almıştır.

Emekli Maaşı Hesaplama Yapmak İçin Tıklayınız.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları Nedir?

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için İş Kanunu kapsamında birtakım şartların mevcut olması gerekmektedir. Bu şartları tek tek açıklamak gerekirse;

• Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin ilk koşulu 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi bir iş sözleşmesiyle çalışılması gerekliliğidir. Kıdem tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu dışında Basın İş Kanunu’nun 6. maddesi ve Deniz İş Kanunu’nun 20. maddesinde de düzenlenmiştir. Bu anlamda gazeteciler ve gemi adamları bakımından da ilgili kanunlarda yazılı koşulların gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanılacaktır.
• Kıdem tazminatı, feshe bağlı haklardan olsa da iş sözleşmesinin sona erdiği her durumda talep hakkı doğmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesi hükmüne göre yürürlükte bırakılan 1475 sayılı yasanın 14. maddesinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
• İş sözleşmesinin kıdem tazminatına hak kazanacak sebeplerle feshedilmesi veya sona ermesi gerekir. İş Kanunu’nun 24. Maddesi kapsamında işçinin iş sözleşmesini feshetmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ayrıca İş Kanunu’nun 25/II maddesinde yazılı sebepler dışında aynı maddenin I, III ve IV bendinde yazılı sebeplerle işverenin iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. 
• İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini feshi halinde, kıdem tazminatı talep hakkı doğacaktır.
• İşçinin bağlı bulunduğu, kurum veya sandıktan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı, toptan ödeme almak amacıyla ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanılır. 
• İşyerinde bir yıl veya daha fazla çalışan işçinin ölümü halinde kanuni mirasçılarının kıdem tazminatı hakkı bulunmaktadır.
• Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde evlilik sebebiyle kıdem tazminatına hak kazanabilecek şekilde feshedebileceği hükme bağlanmıştır.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanılmayan Durum 

İşveren tarafından, İş Kanunu’nun 25/II maddesinde yazılı sebeplerle iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. Bu bağlamda;

“II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.

c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması. 

f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.”

Sebepleriyle işveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. 

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı hesabında esas alınacak ücret son ücret, başka bir anlatımla, iş sözleşmesinin feshedildiği anda geçerli olan ücrettir. İhbar süresi tanınmak suretiyle yapılan fesihte önelin bittiği tarihte fesih gerçekleştiğinden, ihbar süresinin bittiği tarihteki ücret esas alınmalıdır. Bildirim süresi tanınmaksızın ancak ihbar tazminatı da ödenmeden, tam olarak ödenmeden işverence yapılan fesih durumunda ise, bildirim süresi sonuna kadar işyerinde uygulamaya konulan ücret artışından iş sözleşmesi feshedilen işçinin de yararlanması ve tazminatının bu artan ücret esas alınarak hesaplanması gerekir.

Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret, işçinin brüt ücretidir. O halde, kıdem tazminatı, işçinin fiilen eline geçen ücreti üzerinden değil, sigorta primi, vergi sendika aidatı gibi kesintiler yapılmaksızın belirlenen brüt, giydirilmiş ücret göz önünde tutularak hesaplanır. Tazminata esas aylık ücret saat ücretinin önce 7,5 sonra da 30 ile çarpımı sonucu belirlenmelidir. Yoksa aylık ücretin tespitinin işçinin fiilen çalıştığı gün üzerinden hesaplanması doğru olmaz. 

Son ücret kavramı, işçinin iş ilişkisi kapsamında iş gördüğü ve ücrete hak kazandığı en son ücreti ifade etmektedir. İş ilişkisinin askıya alınması ve askı süresi içinde iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ücret, iş sözleşmesinin askıya alınmasından önce hak kazanılan son ücrettir. İşe iade davasının yargılaması sırasında en çok 4 aya kadar olan sürenin hizmet süresine ekleneceği konusunda Yargıtay kararları istikrar kazanmıştır. 

Kıdem tazminatı hesaplanmasında işçinin giydirilmiş, brüt ücreti dikkate alınarak hesaplama yapıldığı için kıdem tazminatının netinin hesabında sadece %07,59 luk damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.

Örnek Kıdem Tazminatı Hesaplaması: İşçinin son aylık brüt ücreti 15.000,00 TL, bu brüt ücrete eklenecek sosyal yardım ise 1.000,00 TL ve işçi 1 yıl 3 ay 8 gün çalışmış olsun;

• Giydirilmiş Ücret: 16.000,00 TL
• 16.000,00 TL x 1 yıl = 16.000,00 TL
• (16.000,00 TL : 12 ay) x 3 ay = 3.999,99 TL
• (16.000,00 TL : 365 gün) x 8 gün = 350,68 TL
• Kıdem Tazminatı Brüt = 20.350,67 TL
• Damga Vergisi (%07,59) = 154,46 TL
• Kıdem Tazminatı Net = 20.196,21 TL

EYT – Emeklilikte Yaşa Takılanlar Nedir?

Kıdem Tazminatında Faiz ve Zamanaşımı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesi yollamasıyla, halen yürürlükte bulunan 1475 sayılı Yasanın 14. maddesinin on birinci fıkrası hükmüne göre, kıdem tazminatının gününde ödenmemesi durumunda mevduat uygulanan en yüksek faizin uygulanmasına karar verilir. Bu düzenlemede özel banka, kamu bankası ayrımı yapılmamıştır. Bankaların belli dönemlerde Merkez Bankasına uygulayabileceklerini bildirdikleri faiz oranı fiilen uygulanmadıkça ücret dikkate alınmaz. 

Diğer yandan faiz başlangıcı fesih tarihidir. İş sözleşmesinin ölüm ya da diğer nedenlerle son bulması faiz başlangıç tarihini değiştirmeyecektir. 

Yaşlılık, malullük aylığı ya da toptan ödeme almak için işyerinden ayrılma halinde, işçinin bağlı bulunduğu kurum ya da sandığa başvurduğunu ve yaşlılık aylığı bağlandığını belgelemesi şarttır. Bu halde faiz başlangıcı da anılan belgenin işverene verildiği tarihtir. Yaşlılık aylığı bağlandığına ilişkin belge işverene bildirilmemişse, işverence kıdem tazminatı olarak ilk taksitin ödendiği tarih bakiye kıdem tazminatı için faiz başlangıcı sayılmalıdır. Söz konusu taksit ödemesi de olmadığı durumlarda faiz başlangıcı, davanın açıldığı ya da icra takibinin yapıldığı tarihtir. 

İşe iade davası sonrasında işçinin süresi içinde başvurusuna rağmen işverence ise başlatılmadığı tarih fesih tarihi olmakla, kıdem tazminatı bakımından faiz başlangıç tarihi, işçinin işe alınmayacağının açıklandığı tarih ya da bir aylık işe başlatma süresinin sonudur.

Kıdem tazminatı ödenmekle feri hak olan faiz hakkı da son bulur. Ancak kıdem tazminatının kısmen ödenmiş olması durumunda son taksit ödeninceye kadar faiz hakkı saklı tutulabilir. Dava açılması halinde de bu hak saklı tutulmaktadır. 

Zamanaşımı 4857 sayılı İş Kanunu’na eklenen Ek 3. madde gereğince 5 yıldır.

Bilgilendirme

Kıdem Tazminatı Tavanı Ne Kadar?

1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 2762 Sayılı Kanun’la değişik 13. Fıkrası gereğince; bu Kanuna tabi işçilerin kıdem tazminatlarının yıllık miktarı en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememektedir. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 07.07.2023 tarihinde yayınlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre, 01.07.2023 tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının yıllık tavan tutarı 23.489,83 TL’dir.

• 01 Temmuz 2023 – 31 Aralık 2023 için 23.489,83 TL
• 01 Ocak 2023 – 30 Haziran 2023 için 19.982,83 TL 
• 01 Temmuz 2022 – 31 Aralık 2022 için 15.371,40 TL
• 01 Ocak 2022 – 30 Haziran 2022 için 10.848,59 TL
• 01 Temmuz 2021 – 31 Aralık 2021 için 8.284,51 TL
• 01 Ocak 2021 – 30 Haziran 2021 için 7.638,96 TL
• 01 Temmuz 2020 – 31 Aralık 2020 için 7.117,17 TL
• 01 Ocak 2020 – 30 Haziran 2020 için 6.730,15 TL
• 01 Temmuz 2019 – 31 Aralık 2019 için 6.379,86 TL
• 01 Ocak 2019 – 30 Haziran 2019 için 6017,60 TL
• 01 Temmuz 2018 – 31 Aralık 2018 için 5.434,42 TL
• 01 Ocak 2018 – 30 Haziran 2018 için 5.001,76 TL
• 01 Temmuz 2017 – 31 Aralık 2017 için 4.732,48 TL
• 01 Ocak 2017 – 30 Haziran 2017 için 4.426,16 TL
• 01 Temmuz 2016 – 31 Aralık 2016 için 4.297,21 TL
• 01 Ocak 2016 – 30 Haziran 2016 için 4.092,53 TL
• 01 Eylül 2015 – 31 Aralık 2015 için 3.828, 37 TL
• 01 Temmuz 2015 – 31 Ağustos 2015 için 3.709, 98 TL
• 01 Ocak 2015 – 30 Haziran 2015 için 3.541,37 TL

İlgili Bağlantılar

Savcı Maaşı

Akademisyen Maaşı

Doktor Maaşı

Hostes Maaşı

Katılım Endeksi