Orta Asya Mutfağı
Orta Asya mutfağı ve yemek kültürleri hakkındaki bilgiler maalesef kısıtlıdır. Orta Asya mutfağında tarıma değil, hayvancılığa dayanır. Önem sırasına göre at, koyun, keçi ve diğer büyükbaş hayvan etlerini tercih etmişler.
İçindekiler
Orta Asya Mutfağından Kısa Kısa Bilgiler
- Devlet kurdukları bu dönem boyunca çevrelerindeki 3 büyük yerleşik kültürle, batıda İran, güneyde Hint, doğuda Çin’le sürekli etkileşim içinde bulunmuşlar.
- Yemeklerde en çok buğday ve buğday unu ile yapılan yağlı hamur işleri karşımıza çıkmıştır.
- Tarihi devirlerde önce geyik, sonra da at eti sonraki zamanlarda koyun eti kullanılmaya başlanmıştır. Keçi eti de olağandır.
- Uygur çağında, zenginlerin at eti fakirlerin ise koyun eti yediği anlaşılmaktadır.
- Darıdan yapılan boza, Orta Asya Türklerinin ilk gıdalarıdır.
- Günlük yemeklerde en çok kebap tüketilmiştir. Şiş kebabı en çok karşımıza çıkmaktadır.
- Kuzu ateş üstünde çevriliyor yahut tencere buğusunda da kızartılıyordu.
- Kağıt kebabının bir benzeri de XI. yüzyılda mevcuttur.Yağlı etin yağının dışarı sızmaması için bez olarak açılan hamur sarılarak kızartılır.
- Bumbar dolmasını da biliyorlar.
- En geniş bilgilere Türk yazarı Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserlerinde rastlıyoruz.
- Kaşgarlı Mahmud; XI. yy’daki Türk mutfağının hem mekânını hem içteki kültür eşyası ile tanıtıp yiyecek ve içeceklerin nasıl yapıldığını anlatmıştır.
- Yusuf Has Hacip; ziyafet sofraları ve bunlardan hangi yemeklerin, nasıl ikram edileceği, sofra düzenini ortaya koymuştur.
Türkler kurutulmuş ete kak et, bazı baharat ile kurutularak pastırma yapılan ete yazok et denir.
Karekod Blog
- Tereyağı sütten ziyade yoğurttan elde edilirdi. Tereyağından başka iç ve don yağı da kullanılmaktaydı.
- Orta Asya Türklerinin yetiştirdiği başlıca ürünler, buğday, çavdar, arpa ve darıdır.
- Genellikle ekmeklerini buğdaydan yapmaktaydılar.
- Türklerin sebzelere ilgisi oldukça azdır.
- Biber anayurdu Hindistan’dan Orta Asya’ya geçmiştir. Pul bibere 11.yy’da «ıssı-od» (sıcak ateş ya da ateş gibi sıcak) denmesi bugün Güneydoğu Anadolu’daki «isot» sözcüğünün kökenini açıklar.
- Türklerin meyva kurusuna da kak veya gak dedikleri anlaşılmaktadır. En çok üzüm,erik,kayısı tüketilirmiş.
- Üzümden pekmez, sirke ve şarap yaparlardı.
- Pekmezin bilhassa kavrulmuş arpa ve buğday unundan elde edilen talkan ile karıştırılmak suretiyle yenildiği anlaşılıyor.Günümüz tahin-pekmez benzerisidir.
- Hayvanın ilk sütüne aguz (ağız) diyorlar ve bunu seviyorlardı.
- Etten sonra sirkeli ve yoğurtlu hamur işlerine rağbet ederlerdi. Hoşaf içerlerdi.
- Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lugat’it Türk adlı eserinde mutfak eşyaları; bardak, selçi biçek (aşçı bıçağı), etlik (et çengeli), ıwrık (ibrik), tewsi (tepsi), kova, saç, şiş, soku (havan) ve susgak (susak) bulunurken; küp, çanak, çömçe, kaşuk, tekne, tuzluk, yasgaç (yasdıgaç) gibi toprak ve ahşap eşyalar; sanaç (dağarcık), sarnıç (su tulumu), tagar (dağarcık), tulkuk (tuluk) gibi deriden yapılan
- İslamiyetten önce şarap hatta at kanı kullanıldığı Marco Polo örnek vermiştir.
İslamiyet Etkisi
•Ancak İslam etkisiyle at kanı haram sayıldığı için vazgeçilmiş olup bazı içkilerin içilmesine (kımız ve şarap) devam edilmiştir.
•İslam dini ile birlikte Arap mutfağı da Türk mutfağını etkilemiştir. Özellikle Güneydoğu yöremizin yemeklerinde Arap beslenme kültürünün etkisi fazladır.
•Kuran’da tek yasaklanmış hayvan domuzdu. Sonradan tek tırnaklı hayvanların eti ve sütü ,kertenkele vs yasaklandı.
Orta Asya Mutfağından Bazı Yemekler
Yörgemeç
İşkembe ve bağırsak incecik kıyılır. Bir bağırsağın içine doldurulur. Daha sonra kızartılarak veya pişirilerek yenir.
Soktu
Karaciğer ile etin, baharat karıştırılmak suretiyle bağırsağa doldurulmasıdır.
Çukmın
Su buharında pişirdikleri kurabiyedir. Sindirimi oldukça kolay olduğundan sıklıkla yenir.
Kömeç
Kızgın küle gömülerek pişirilen kül çöreğidir. Günümüzde ‘Gömmeç’ olarak adlandırılır.
Uwa
Bir çeşit suyla yapılan sütlaçtır. Buz konularak soğutulur.
İrmik Helvası
Daha çok lohusa kadınlara verilir darı unundan yapılır.
– Kımızın hazırlanışı; taze kısrak sütü ve bu sütün üçte biri
oranında önceden hazırlanmış mayalık kımız deri torbaya doldurulur. Deri torba
içinde ılık bir yerde saklanan bu kımız, torbanın ağzından bir sopa ile sık sık
dövülür, 12 veya 24 saat sonra kımız içilecek hale gelmektedir.
Kurut
Koyun sütünden yapılan yoğurdun kurutulmasıyla oluşan bir çeşit peynirdi. Savaşlara giderken erzak olarak alınırdı.
Tutmaç
Yapılması güç, katıkları besleyici, sindirimi güç, tok tutucu, şiş denilen çatal ile yenilirdi. Tutmacın taneleri yenildikten sonra suyu da
içilirdi.
Orta Asya mutfağı hakkında düşüncelerinizi yorumlar bölümünden paylaşabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Orta Asya mutfağı, yüzlerce yıllık bir geçmişi olan, et, hamur işleri, sebzeler ve pirinç gibi malzemelerin kullanıldığı bir mutfaktır. Bu mutfakta, tipik yemekler pilav, mantı, samsa, lagman, şashlık ve kebap gibi yemeklerdir.
Orta Asya mutfağındaki yemekler, çoğunlukla baharatlı, tuzlu ve acıdır. Genellikle büyük porsiyonlar sunulur ve paylaşım yemeği olarak da bilinir.
Orta Asya mutfağındaki en ünlü yemekler pilav, mantı, samsa, lagman, şashlık ve kebap gibi yemeklerdir.
Orta Asya mutfağındaki yemeklerde, et (genellikle koyun veya kuzu), hamur işleri, pirinç, sebzeler (patates, havuç, soğan vb.), baharatlar (kekik, kırmızı biber, karabiber vb.) ve süt ürünleri (süzme yoğurt, kaymak) gibi malzemeler kullanılır.
Orta Asya mutfağındaki yemekler genellikle büyük porsiyonlar halinde servis edilir ve paylaşım yemeği olarak bilinir. Yemekler genellikle büyük tabaklar veya tepsilerde servis edilir ve yanında ekşi krema veya sıcak çay gibi içecekler sunulur.
Orta Asya mutfağındaki yemekler, Orta Asya ülkeleri ve Moğolistan’da özellikle restoranlarda veya sokak yemekleri satan tezgahlarda bulunabilir. Ayrıca, bazı büyük şehirlerde Orta Asya restoranları da bulunabilir.
İlgili Bağlantılar
Veri analizi ve raporlama süreçlerinde yenilikçi, sürdürülebilir iş hayatını benimsiyorum. Bilişim sektörü ve sektörde uygulanan pazarlama stratejilerini yakından takip ediyorum. Blog yazmayı seviyorum.
Comments
