Türkiye’de Satılan Suların pH Değerleri

I. Giriş: İçme Suyunuzdaki pH’ın Önemi

A. pH Nedir ve Tüketiciler İçin Neden Önemlidir?

pH, bir çözeltinin, özellikle bu bağlamda suyun asitlik veya alkalilik derecesini ölçen bir ifadedir.¹ Bu ölçüm, 0 ile 14 arasında bir ölçekte yapılır; 7 nötr bir değeri, 7’nin altındaki değerler asidik ortamı, 7’nin üzerindeki değerler ise alkali (veya bazik) ortamı gösterir.³ Saf suyun pH değeri genellikle 7 civarındadır ve nötr kabul edilir.¹ İçme suyunun pH değeri, hem tadını etkileyebileceği hem de genel sağlık algılarıyla ilişkilendirilebileceği için tüketiciler açısından önem taşımaktadır. Vücut, kendi iç pH dengesini (özellikle kan pH’ını) çok dar bir aralıkta tutmak için karmaşık mekanizmalara sahip olsa da, tüketilen suyun pH’ı, özellikle belirli sağlık koşulları veya diyet tercihleri olan bireyler için bir ilgi konusu olabilmektedir. Suyun pH değeri, aynı zamanda içerdiği çözünmüş mineraller hakkında da dolaylı yoldan bilgi verebilir.

B. Türkiye’de Su Kalitesi Endişeleri ve Tüketici İlgisine Genel Bakış

Son yıllarda Türkiye’deki tüketiciler arasında su kalitesine yönelik bilinç ve ilgi artmaktadır. Bu durum, ambalajlı su markalarının pH değerleri, mineral içerikleri ve kaynakları gibi konularda yapılan çevrimiçi tartışmaların ve bilgilendirici içeriklerin yaygınlığından da anlaşılmaktadır.⁴ Tüketiciler, içtikleri suyun sadece susuzluklarını gidermesini değil, aynı zamanda sağlıklı ve güvenilir olmasını da beklemektedir. pH değeri, bu beklentiler doğrultusunda tüketicilerin dikkat ettiği birçok parametreden biri haline gelmiştir. Bu artan ilgi, kısmen genel sağlık ve sağlıklı yaşam trendlerinin bir yansıması olarak görülebilir; tüketiciler, tükettikleri her ürünün potansiyel sağlık etkileri konusunda daha fazla bilgi sahibi olmak istemektedir. Bu bağlamda, suyun pH değeri, bazı tüketiciler tarafından suyun “sağlıklı” olup olmadığının bir göstergesi olarak algılanabilmektedir. Bu algı, özellikle alkali suyun faydalarına yönelik pazarlama çalışmalarıyla da pekiştirilmektedir.⁸

C. Bu Raporun Amacı ve Kapsamı

Bu raporun temel amacı, Türkiye’de piyasada bulunan çeşitli ambalajlı su markalarının pH değerleri hakkında mevcut verilere dayanarak kapsamlı bir genel bakış sunmaktır. Rapor, farklı su markalarının beyan edilen veya çeşitli kaynaklarda belirtilen pH seviyelerini derleyecek, suyun pH’ının önemini açıklayacak ve Türkiye’deki içme suyu pH standartlarına ilişkin yasal düzenlemeler hakkında bilgi verecektir. Ayrıca, tüketicilerin bu bilgileri yorumlamalarına yardımcı olacak rehberlik sunulması hedeflenmektedir. Rapor, mevcut araştırma verileri ve kamuya açık bilgiler ışığında hazırlanmıştır.

II. Suyun pH’ını Anlamak: Asitlikten Alkaliliğe

A. pH Skalası Detaylı Açıklaması

Daha önce belirtildiği gibi, pH skalası 0’dan 14’e kadar uzanır ve bir maddenin ne kadar asidik veya alkali olduğunu gösterir.³

• 0 – 6.9 arası: Asidik. Bu aralıktaki maddeler arasında limon suyu (pH ~2), sirke (pH ~3) ve domates suyu (pH ~4) gibi örnekler bulunur.
• 7: Nötr. Saf su bu değere en yakın örnektir.¹
• 7.1 – 14 arası: Alkali (Bazik). Bu aralıktaki maddelere örnek olarak deniz suyu (pH ~8), kabartma tozu (pH ~9) ve amonyak çözeltisi (pH ~11) verilebilir. pH skalası logaritmiktir, yani pH değerindeki her bir birimlik değişim, asitlik veya alkalilikte on katlık bir fark anlamına gelir. Örneğin, pH 5 olan bir çözelti, pH 6 olan bir çözeltiden on kat daha asidiktir. Bu nedenle, pH değerlerindeki küçük gibi görünen farklar bile kimyasal aktivitede önemli değişikliklere işaret edebilir.

B. Genel Sağlık Hususları ve Suyun pH’ı

İnsan vücudu, özellikle kan pH’ını yaklaşık 7.35-7.45 gibi çok dar bir aralıkta tutmak için oldukça etkili tamponlama sistemlerine sahiptir. Bu homeostatik denge, vücudun normal fonksiyonları için hayati öneme sahiptir. Alkali suyun çeşitli sağlık faydaları olduğuna dair popüler iddialar bulunmakla birlikte (örneğin, vücudu asitlerden arındırdığı, enerji seviyelerini artırdığı veya kronik hastalıkları önlediği gibi), bu iddiaların birçoğu geniş çaplı bilimsel kanıtlarla henüz tam olarak desteklenmemiştir. Tıp otoriteleri genellikle dengeli beslenmenin ve sağlıklı bir yaşam tarzının, vücudun pH dengesini korumak için yeterli olduğunu belirtir.

Bununla birlikte, tüketilen suyun pH değeri bazı dolaylı etkilere sahip olabilir. Aşırı asidik su (pH değeri çok düşük, örneğin 3’ün altında) veya aşırı alkali su (pH değeri çok yüksek, örneğin 9.5’in üzerinde) tüketimi potansiyel olarak sağlık sorunlarına yol açabilir.¹ Örneğin, çok asidik sular, özellikle metal borulardan geçiyorsa, metallerin çözünmesine ve suya karışmasına neden olabilir; ancak bu durum ambalajlı sulardan ziyade şebeke suları için daha geçerli bir endişedir. Ambalajlı sularda ise pH değeri, suyun tadını ve ağızda bıraktığı hissi etkileyebilir.

C. Türk Mevzuatı: İçme Suyunda Sağlık Bakanlığı pH Standartları

Türkiye’de içme ve kullanma sularının kalitesi, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmektedir. Bu yönetmeliğe göre, tüketime sunulan suların pH değeri için belirlenen aralık genellikle 6.5–9.5’tir.² Bu aralık, suyun insan tüketimi için güvenli ve kabul edilebilir olduğunu gösteren gösterge parametreler arasında yer alır.

Bazı kaynaklarda veya ürün etiketlerinde “Doğal Mineralli Sular” veya “Türk Standartları” referansıyla 4.5–9.5 gibi daha geniş bir pH aralığından bahsedildiği görülebilir.¹² Bu durum, farklı su kategorileri (örneğin, genel içme suyu ile özel nitelikli doğal mineralli sular) için farklı yönetmeliklerin veya standartların olabileceğini ya da zaman zaman eski standartlara atıfta bulunulabileceğini düşündürmektedir. Örneğin, “Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik” ¹⁶ spesifik olarak pH için bir aralık belirtmese de, genel içme suyu standartlarına atıfta bulunan diğer kaynaklar bu tür farklılıkları yansıtabilir. Ancak, genel tüketici için en yaygın ve güncel referans aralığı 6.5–9.5 olarak kabul edilmelidir. Bu durum, tüketicilerin hangi pH aralığının kendi içtikleri su türü için geçerli olduğu konusunda kafa karışıklığı yaşamasına neden olabilir. Bu rapor, genel içme suları için 6.5–9.5 aralığını temel alacaktır, zira bu, Sağlık Bakanlığı’nın genel yönetmeliğinde belirtilen aralıktır.

Yasal düzenlemeler, suyun güvenli ve kabul edilebilir olması için bir çerçeve sunar. Ancak, pazarlama stratejileri ve tüketici eğilimleri, bu “kabul edilebilir” aralık içinde dahi belirli pH değerlerini (genellikle alkali tarafta) “optimal” veya “ideal” olarak öne çıkarabilmektedir.⁹ Bu durum, tüketicilerin, bilimsel olarak kanıtlanmış belirgin sağlık faydaları olmaksızın, belirli pH değerlerine sahip suları, yasal sınırlar içindeki diğer sulardan daha üstün görmesine yol açabilir. Temelde, 6.5–9.5 pH aralığındaki herhangi bir su, sağlık otoriteleri tarafından tüketilebilir olarak kabul edilmektedir.

III. Türkiye’de Satılan Ambalajlı Suların pH Değerleri

A. Veri Derleme Metodolojisi

Bu bölümde sunulan pH değerleri, üretici firmaların resmi web siteleri, ürün etiketleri, perakendeci web siteleri, tüketici bilgilendirme platformları, forum tartışmaları ve akademik araştırmalar gibi çeşitli kamuya açık kaynaklardan derlenmiştir. Belirtmek gerekir ki, aynı su markası için farklı kaynaklarda veya farklı zamanlarda yapılan ölçümlerde pH değerlerinde küçük değişiklikler gözlemlenebilir. Bu durum, suyun alındığı kaynak partisindeki doğal değişimler, test metodolojilerindeki farklılıklar, ürünün farklı ambalaj türleri (PET şişe, cam şişe, damacana) veya analizin yapıldığı tarih gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Bu rapor, mevcut verileri sunacak ve önemli tutarsızlıklar olduğunda bunları belirtecektir.

B. Kapsamlı Tablo: Türk Ambalajlı Su Markalarının pH Değerleri

Aşağıdaki tablo, Türkiye’de satılan çeşitli ambalajlı su markalarının rapor edilen pH değerlerini, biliniyorsa su kaynaklarını ve ilgili veri kaynağını (bu raporda kullanılan referans kimliği ile) özetlemektedir. Bu tablo, tüketicilere piyasadaki suların pH değerleri hakkında genel bir fikir vermek amacıyla hazırlanmıştır.

Marka Adı	pH Değeri/Değerleri	Su Kaynağı	Veri Kaynağı (Referans ID)	Notlar
Munzur	8.45	Munzur Dağları, Tunceli	4	Yüksek alkali, “Türkiye’nin en iyisi” pH iddiası 14
Munzur	7.6	Munzur Dağları, Tunceli	7	Farklı bir kaynakta daha düşük pH değeri belirtilmiş.
Tekir	8.21	Şekerpınarı, Niğde Ulukışla / Toros Dağları	4	Alkali
Atlantis	8.03	Toros Dağları / Kayseri dolum merkezi	4	Alkali, web sitesinde analiz raporları mevcut 4
Taşkesti	8	Bolu	4	Alkali, cam şişe ve cam damacana seçenekleri 5
Kardelen	8.30	Kerem Ali Dağları, Sakarya	19	Alkali
Pınar (Madran)	8.2	Madran Kaynağı	21	Alkali
Pınar (Pınarım)	7.3–8.0	Belirtilmemiş	21
Damla (Köyceğiz)	8.9	Köyceğiz Kaynağı	13	Yüksek alkali
Damla (Uludağ)	7.57 / 8.15	Uludağ Kaynağı	13	Farklı kaynaklarda Uludağ kaynağı için farklı pH değerleri.
Damla (Sapanca)	7.6	Sapanca Kaynağı	13
Damla (Elazığ)	8.2 / 7.6	Elazığ Kaynağı	13	Farklı kaynaklarda Elazığ kaynağı için farklı pH değerleri.
Saka	8 üzeri / 8.22	Kaz Dağları, Balıkesir	7	Alkali, “8 üzeri ideal pH” iddiası 8
Saka	7.6	Kaz Dağları, Balıkesir	7	Aynı kaynakta farklı bir pH değeri de belirtilmiş.
Hayat	8 (Hendek Kaynağı)	Hendek, Sakarya (Aydın hariç diğer kaynaklar doğal mineralli)	23
Hayat	7.5	Sapanca, Sakarya	7
Hayat	7.55	Belirtilmemiş	25
Erikli	7.4 / 7.81 / 7.86	Uludağ, Bursa	7
Uludağ	7.45	Uludağ, Bursa	7
Uludağ	7.18 (Premium)	Uludağ, Bursa	26	Uludağ Premium için belirtilen pH.
Javsu	7.69	Kızılcahamam, Ankara	4
Sultan	7.24 / 7.14	Uludağ etekleri	4	Farklı kaynaklarda yakın ama farklı pH değerleri.
Sultan	7.7	Uludağ etekleri	11	Resmi web sitesinden kalite raporu.
Fuska	7.13	Sapanca Bölgesi	4	Bebek suyu üretimi de mevcut.4
Fuska	7.5	Sapanca Bölgesi	29	Farklı kaynaklarda farklı pH değeri.
Fuska	7.8 (Koçbey)	Sapanca Bölgesi	31	Forum tartışmasında belirtilen değer.
Buzdağı	7.1	Keremali Dağları, Sakarya / Hendek, Sakarya	4	“İnsan sağlığı için ideal pH” iddiası.4
Buzdağı	8.23	Hendek, Sakarya	7	Farklı bir kaynakta belirgin şekilde daha yüksek pH değeri.
Nestle Pure Life	7.2 / 7.74	Belirtilmemiş (Türkiye için)	33	7.2 Ürdün sitesinden, 7.74 Avansas Türkiye.
Nestle Pure Life	7.38	Belirtilmemiş	35	Forum tartışmasında belirtilen değer.
Pürsu	7.4	Uludağ	15
Assu	7.7 / 7.5	Belirtilmemiş	36
Gümüş	7.90	Belirtilmemiş	38
Kaltun Madran	7.9	Belirtilmemiş	40
Elmacık	7.96	Belirtilmemiş	9	“İdeal pH değeri” iddiası.
Abant	7.38	Abant, Bolu	7
Abant	7.47	Abant, Bolu	31	Forum tartışmasında belirtilen değer.
Hamidiye	7.3	Kemerburgaz, İstanbul	7
Haznedar	7.45	Beykoz Akbaba Köyü, İstanbul	35	Forum tartışmasında belirtilen değer.
Koru	6.88	Belirtilmemiş	31	Hafif asidik tarafa yakın.
Sırma	6.85	Belirtilmemiş	31	Hafif asidik tarafa yakın.
Fındık	6.7	Belirtilmemiş	31	Hafif asidik tarafa yakın.
Karakulak (Vakıf)	6.64	Belirtilmemiş	35	Hafif asidik tarafa yakın.
Ovacık (Işılgan)	6.68	Belirtilmemiş	35	Hafif asidik tarafa yakın.
Serap (Gölcük)	6.72	Belirtilmemiş	35	Hafif asidik tarafa yakın.
Çamoluk	6.9	Belirtilmemiş	42	Hafif asidik tarafa yakın.
Akpınar	6.9	Belirtilmemiş	42	Hafif asidik tarafa yakın.
Aquasera	6.0	Belirtilmemiş	35	Forum tartışmasında belirtilen değer, yasal alt sınırın altında.
Kızılcık	6.38	Belirtilmemiş	35	Forum tartışmasında belirtilen değer, yasal alt sınırın altında.

Bu tablodaki veriler incelendiğinde, her bir marka için tek bir, evrensel olarak kabul edilmiş pH değerinin bulunmasının zor olduğu görülmektedir. Farklı kaynaklar, farklı ürün türleri (damacana, pet şişe vb.) veya farklı üretim partileri nedeniyle değerlerde oynamalar olabilmektedir. Örneğin, Buzdağı markası için bir kaynak pH 7.1 bildirirken ⁴, bir diğeri pH 8.23 bildirmiştir.⁷ Benzer şekilde Munzur için pH 8.45 ⁴ ve pH 7.6 ⁷ gibi farklı değerler mevcuttur. Bu durum, tüketicilerin bir su markasının pH değeri hakkında bilgi ararken, bu değerin belirli bir zamanda ve belirli bir ürün için geçerli olabileceğini, markanın tüm ürünleri için mutlak ve değişmez bir değer olmayabileceğini anlamaları gerektiğini göstermektedir. “Kesin” bir pH değerinden ziyade, “beklenen bir aralık” kavramı daha gerçekçi bir yaklaşım olabilir.

C. pH Aralığına Göre Markaların Tartışılması

Tablodaki verilere dayanarak, Türkiye’de satılan ambalajlı suları genel pH aralıklarına göre sınıflandırmak mümkündür:

• Yüksek Alkali Sular (pH>8.0): Bu kategoriye giren sular arasında Munzur (pH 8.45), Tekir (pH 8.21), Atlantis (pH 8.03), Taşkesti (pH 8.0), Saka (genellikle pH>8, örneğin pH 8.22), Kardelen (pH 8.30), Pınar Madran (pH 8.2) ve Damla’nın Köyceğiz kaynağı (pH 8.9) gibi markalar bulunmaktadır.⁴ Bu markaların bazıları, yüksek pH değerlerini pazarlama stratejilerinde aktif olarak kullanmaktadır. Örneğin, Munzur Su’nun pH değeriyle “Türkiye’nin en iyisi” olarak lanse edilmesi ¹⁴ veya Saka Su’yun “8 üzeri ideal pH” vurgusu ⁸ bu duruma örnektir. Bu tür bir pazarlama, sağlık bilincine sahip tüketicileri hedeflemekte ve yüksek pH’ı bir kalite veya sağlık göstergesi olarak konumlandırmaya çalışmaktadır. Bu durum, markalar arasında bir “alkalilik yarışı” algısı yaratabilir ve tüketicilerin, yasal düzenlemelerle belirlenen sağlıklı aralık içindeki diğer sulara kıyasla, sadece yüksek pH değerine sahip suları tercih etmesine yol açabilir.
• Nötr ila Orta Derecede Alkali Sular (pH 7.0–7.9): Piyasada bulunan birçok popüler su markası bu aralıkta yer almaktadır. Erikli (örneğin, pH 7.4,7.81,7.86), Uludağ (örneğin, pH 7.45,7.18), Javsu (pH 7.69), Sultan (örneğin, pH 7.24,7.7), Fuska (örneğin, pH 7.13,7.5), Buzdağı (genellikle pH 7.1 civarında, ancak bir kaynakta pH 8.23 olarak da belirtilmiştir), Hayat (örneğin, pH 7.5,8.0), Nestle Pure Life (örneğin, pH 7.2,7.74), Pürsu (pH 7.4), Assu (pH 7.5,7.7), Haznedar (pH 7.45), Gümüş (pH 7.90), Kaltun Madran (pH 7.9) ve Elmacık (pH 7.96) bu kategoriye örnek olarak verilebilir.⁴ Bu pH aralığı, genellikle tüketiciler tarafından kabul gören ve tercih edilen bir aralıktır.
• Hafif Asidik ila Nötre Yakın Sular (pH<7.0, ancak genellikle ≥6.5): Bazı markaların pH değerleri 7’nin biraz altında, yani hafif asidik tarafta yer almaktadır. Koru (pH 6.88), Sırma (pH 6.85), Fındık (pH 6.7), Karakulak (pH 6.64), Ovacık (pH 6.68), Serap (pH 6.72), Çamoluk (pH 6.9) ve Akpınar (pH 6.9) bu gruba örnek gösterilebilir.³¹ Ayrıca, bir üniversite araştırmasında Aquifina (Tekirdağ) suyunun pH değeri 6.7 olarak bulunmuştur.⁴⁹ Bu suların pH değerleri, Sağlık Bakanlığı’nın 6.5–9.5 olan yasal alt sınırının üzerinde veya çok yakınındadır ve tüketim için uygun kabul edilir.
• Rapor Edilen pH Değeri Yasal Alt Sınırın Altında Olan Sular (pH<6.5): Araştırılan kaynaklar arasında, bazı suların pH değerlerinin 6.5 olan yasal alt sınırın altında rapor edildiği görülmüştür. Örneğin, bir forum tartışmasında Aquasera’nın pH değeri 6.0, Kızılcık suyunun ise pH 6.38 olarak belirtilmiştir.³⁵ Bu tür raporlamalar, test edilen spesifik ürün partisine, kullanılan test yönteminin doğruluğuna veya potansiyel bir uyumsuzluğa işaret ediyor olabilir. Tüketicilerin bu tür bilgilere temkinli yaklaşması ve resmi analiz raporlarını referans alması önemlidir.

D. Önemli Su Kaynakları ve Genel pH Özellikleri (Ayırt Edilebildiği Kadarıyla)

Ambalajlı suların pH değerleri, büyük ölçüde elde edildikleri su kaynağının jeolojik yapısına bağlıdır.

• Uludağ Kaynaklı Sular: Erikli, Sultan, Uludağ ve Pürsu gibi markaların kaynaklarından biri olan Uludağ’dan elde edilen sular genellikle nötr ila orta derecede alkali pH değerlerine (pH ∼7.18 ila 7.86) sahiptir.⁴
• Sakarya Bölgesi Kaynaklı Sular: Fuska, Buzdağı, Hayat ve Kardelen gibi markaların kaynaklandığı Sakarya bölgesi suları geniş bir pH yelpazesi sunmaktadır; Buzdağı gibi nötr (pH ∼7.1) sulardan, Kardelen gibi yüksek alkali (pH 8.30) sulara kadar çeşitlilik gösterir.⁴
• Munzur Dağları Kaynaklı Sular: Munzur Su, Munzur Dağları’ndan kaynaklanır ve sürekli olarak yüksek alkali pH değerleri (pH ∼8.45) ile bilinir.⁴
• Toros Dağları Kaynaklı Sular: Tekir ve Atlantis gibi markaların kaynaklandığı Toros Dağları’ndan elde edilen sular genellikle alkali pH değerlerine (pH ∼8.03 ila 8.21) sahiptir.⁴

E. Şişelenmiş Su pH’ı Üzerine Üniversite Araştırma Bulguları

Akademik çalışmalar da Türkiye’deki ambalajlı suların pH değerleri hakkında önemli veriler sunmaktadır. Bir araştırmada, incelenen 29 farklı ambalajlı suyun ortalama pH değeri 7.21 (dağılım 5.75−8.20) olarak bulunmuş ve tüm suların kimyasal özellikler açısından standartlara uygun olduğu belirtilmiştir.⁵⁰ Bu çalışma, piyasadaki suların genel bir bilimsel fotoğrafını çekmektedir. Başka bir üniversite araştırması ise, A grubu (ortalama pH 7.14) ve B grubu (ortalama pH 7.82) olarak sınıflandırdığı suları karşılaştırmış ve Tekirdağ kaynaklı Aquifina suyunun pH değerini 6.7 olarak not etmiştir.⁴⁹ Bu tür araştırmalar, pH değerlerindeki çeşitliliği ve belirli markalara ait bilimsel verileri ortaya koyması açısından değerlidir.

IV. Ambalajlı Su pH’ını Etkileyen Faktörler

A. Doğal Mineral İçeriği ve Jeolojik Kaynak

Bir doğal suyun pH değerini belirleyen en temel faktör, suyun elde edildiği bölgenin jeolojik yapısı ve bu yapıdan suya karışan doğal minerallerdir. Su, topraktan ve kayalardan geçerken çeşitli mineralleri çözer. Özellikle kalsiyum ve magnezyum karbonatlar (örneğin kireçtaşı bölgeleri) açısından zengin olan sularda pH değeri daha alkali olma eğilimindedir.² Farklı su kaynaklarının (örneğin Uludağ, Munzur Dağları, Kaz Dağları) farklı jeolojik özelliklere sahip olması, bu kaynaklardan elde edilen suların pH değerlerinin de farklılık göstermesinin ana nedenidir.⁷ Uludağ’ın karstik ve jeolojik yapısının içerdiği doğal minerallerin Erikli suyunun özelliklerini belirlediği ifade edilmektedir.¹² Bu durum, pH tercihine göre su seçen tüketicilerin aslında büyük ölçüde suyun kaynağını ve doğal mineralojisini seçtikleri anlamına gelir.

B. İşleme ve Şişeleme

Doğal mineralli sular, genellikle kaynaklarındaki doğal özelliklerini değiştirmeden şişelenir. Yönetmeliklere göre, doğal mineralli sulara, suyun kaynağındaki niteliğini değiştirmeyen filtrasyon ve ayrıştırma gibi işlemler dışında kimyasal işlem uygulanamaz.²³ Hayat Su gibi markalar “el değmeden üretim” ve minimal işleme süreçlerini vurgulamaktadır.²³ Benzer şekilde, Kaltun Madran Su için, ambalajlı suların yönetmelik gereği ilk çıktığı haliyle temiz ve sağlıklı olmak zorunda olduğu, ilave bir işleme gerek kalmadan direkt olarak kaynaktan içilebileceği belirtilmektedir.⁴⁰ Bu tür kısıtlı ve kontrollü işlemlerin, suyun doğal pH değeri üzerinde önemli bir etkisi olması beklenmez. Suyun havayla teması (karbondioksit emilimi pH’ı düşürebilir) veya ozonlama gibi bazı dezenfeksiyon yöntemlerinin teorik olarak pH üzerinde küçük etkileri olabilse de, sağlanan bilgilerde bu konuda detaylı bir veri bulunmamaktadır.

C. Ambalaj Türü (Damacana, PET, Cam)

Tüketiciler arasında ambalaj türünün suyun kalitesini ve pH’ını etkileyip etkilemediği merak konusu olabilmektedir. Damacana ⁵, PET şişe ve cam şişe ⁷ gibi farklı ambalaj türleri piyasada mevcuttur. Cam şişelerin suyun tadını ve doğallığını daha iyi koruduğu yönünde genel bir kanı bulunsa da ⁷, ambalaj malzemesinin (gıda ile temasa uygun inert plastikler veya cam) suyun pH değerini doğrudan ve önemli ölçüde değiştirdiğine dair sağlanan bilgilerde net bir kanıt yoktur. Uzun süreli depolama koşulları veya ambalaj malzemesi ile su arasında (özellikle uygun olmayan koşullarda) teorik olarak etkileşimler olabilse de, bu durumun pH üzerindeki etkisi hakkında spesifik bir veri sunulmamıştır. Bu konu, tüketici ilgisi çeken ancak mevcut verilerle tam olarak aydınlatılamayan bir alan olarak kalmaktadır.

V. pH ve Su Kalitesi Bilgileri Nasıl Doğrulanır?

A. Resmi Analiz Raporlarına Erişim

Tüketicilerin içtikleri suyun pH değeri ve genel kalitesi hakkında en güvenilir bilgiye ulaşma yollarından biri, markaların sunduğu resmi analiz raporlarıdır. Bazı su markaları, bu raporları web sitelerinde yayınlamakta veya talep üzerine tüketicilere sunmaktadır. Örneğin, Atlantis Su’nun web sitesinde analiz raporlarına yer verildiği belirtilmiştir.⁴ Hayat Su ²³, Pürsu ⁵¹, Uludağ ²⁶, Buzdağı ³², Munzur ⁴⁵, Taşkesti ¹⁸, Javsu ²⁷, Sultan ¹¹ ve Kaltun Madran ⁴⁰ gibi markalar da web sitelerinde kalite parametreleri hakkında bilgi sunmakta veya tüketicileri resmi kanallara yönlendirmektedir. Ancak, markalar arasındaki şeffaflık düzeyi farklılık gösterebilir; bazı markalar detaylı ve güncel raporları kolayca erişilebilir kılarken, bazılarında bu bilgilere ulaşmak daha zor olabilir. Tüketicilerin, özellikle pH değeri veya diğer kalite parametreleri konusunda hassasiyetleri varsa, markalardan proaktif olarak güncel analiz raporlarını talep etmeleri önerilir.

B. Sağlık Bakanlığı’nın Rolü

Türkiye’de içme ve kullanma sularının kalitesinin denetlenmesi ve standartlarının belirlenmesinden Sağlık Bakanlığı sorumludur. Bakanlık, “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” aracılığıyla su kalitesi standartlarını (pH dahil) belirler ve piyasadaki suların bu standartlara uygunluğunu denetler.¹² Birçok su markası, ürünlerinin Sağlık Bakanlığı tarafından periyodik olarak analiz edildiğini ve onaylandığını belirtmektedir.³⁸ Sağlık Bakanlığı’nın her yıl suları analiz ederek Su Analiz Raporu ile halka duyurduğu ve sağlığı tehdit eden suların satışına izin vermediği ifade edilmektedir.¹² Ancak, tüm markaların güncel analiz sonuçlarının tüketiciler tarafından kolayca erişilebildiği merkezi bir kamu portalının varlığı sağlanan bilgilerden net olarak anlaşılamamaktadır. Bu durum, tüketicilerin bilgiye erişiminde markaların kendi şeffaflık politikalarına daha bağımlı kalmasına neden olabilir.

C. Evde pH Testi Üzerine Bir Not: Araçlar ve Sınırlamalar

Piyasada, tüketicilerin sularının pH değerini kendilerinin ölçmesi için çeşitli araçlar bulunmaktadır. Bunlar arasında dijital pH metreler ve pH test şeritleri/kağıtları yer alır.⁵²

• pH Metreler: Doğru kalibre edildiklerinde genellikle daha hassas ve doğru sonuçlar verirler.¹ Ancak, kaliteli bir pH metre edinmek ve düzenli olarak kalibrasyon solüsyonları ile kalibre etmek önemlidir.
• pH Test Şeritleri/Kağıtları: Daha ucuz ve kullanımı kolay olsalar da, özellikle içme suyunun pH’ını hassas bir şekilde ölçmek için yeterli duyarlılığa sahip olmayabilirler.¹ Bir kaynak, evrensel pH test şeritlerinin içme suyu pH’ını ölçmek için çok hassas olmadığını ve bu tür ürünlerin tavsiye edilmediğini, içme suyu için özel olarak tasarlanmış (örneğin, pH 4.50–10.00 aralığında ölçüm yapan) test şeritlerinin kullanılması gerektiğini vurgulamaktadır.⁵⁴ Kırmızı lahana veya kırmızı soğan gibi doğal malzemelerle evde pH tahmini yapma yöntemleri de bulunmakla birlikte ¹, bu yöntemler yalnızca genel bir fikir verir ve kesin ölçüm sağlamaz.

Evde yapılan pH testlerinin sonuçlarına ihtiyatla yaklaşılmalıdır. Özellikle ucuz veya yanlış kullanılan test şeritleri yanıltıcı sonuçlar verebilir. Tüketicilerin, su kalitesiyle ilgili kararlarını verirken öncelikle resmi laboratuvar analizlerine veya markaların sunduğu güvenilir raporlara dayanmaları tavsiye edilir.

VI. Sonuç: İçme Suyunuz Hakkında Bilinçli Seçimler Yapmak

A. Türk Ambalajlı Sularındaki pH Değerlerine İlişkin Temel Bulguların Özeti

Bu rapor, Türkiye’de satılan ambalajlı sularda geniş bir pH değeri yelpazesinin bulunduğunu ortaya koymuştur. İncelenen veriler, çoğu markanın pH değerinin Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen 6.5–9.5 yasal sınırları içinde yer aldığını göstermektedir. Piyasada hem belirgin şekilde alkali (pH>8.0) hem de nötr (pH ∼7.0) veya nötre yakın pH değerlerine sahip sular yaygın olarak bulunmaktadır. Bununla birlikte, aynı marka için bile farklı kaynaklarda veya farklı ürün partilerinde pH değerlerinde değişkenlikler olabileceği gözlemlenmiştir. Bu durum, pH değerinin dinamik bir özellik olduğunu ve tüketicilerin bu değişkenliği göz önünde bulundurması gerektiğini işaret etmektedir.

B. Bağlam İçinde pH: Su Kalitesi Bulmacasının Bir Parçası

Suyun pH değeri önemli bir parametre olmakla birlikte, su kalitesinin tek göstergesi değildir. Tüketicilerin, içme suyu seçerken pH değerinin yanı sıra diğer önemli faktörleri de dikkate alması, su kalitesine bütüncül bir yaklaşımla bakması önerilir. Bu faktörler arasında:

• Mineral İçeriği: Toplam çözünmüş katı madde (TDS) miktarı, kalsiyum, magnezyum, sodyum, florür gibi spesifik minerallerin dengesi suyun hem tadını hem de potansiyel sağlık etkilerini belirler.⁶
• Kaynak Güvenliği ve Korunması: Suyun elde edildiği kaynağın kirlilikten korunmuş olması esastır.
• Şişeleme Hijyeni: Üretim ve şişeleme süreçlerinin hijyenik standartlara uygun olması, suyun mikrobiyolojik güvenliği için kritik öneme sahiptir.
• Potansiyel Kirleticilerin Yokluğu: Suyun ağır metaller, pestisitler veya diğer zararlı kimyasalları içermemesi gerekir. Bir üniversite çalışmasının, incelenen suların pH dışında birçok kimyasal parametre açısından da standartlara uygun olduğunu bulması ⁵⁰, su kalitesinin çok boyutlu bir kavram olduğunu desteklemektedir. Tüketicilerin sadece pH değerine odaklanarak diğer önemli kalite unsurlarını göz ardı etmesi, eksik bir değerlendirmeye yol açabilir.

C. Tüketiciler İçin Öneriler

Türkiye’de ambalajlı su seçimi yaparken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulabilir:

1. Yasal Sınırlara Uygunluk: Tercih edilen suyun pH değerinin Sağlık Bakanlığı’nın önerdiği 6.5–9.5 aralığında olmasına dikkat edilmelidir.
2. Bilgi Kaynaklarını Kullanma: Belirli bir pH seviyesini (örneğin, daha alkali veya nötr su) tercih eden tüketiciler, bu raporda sunulan tabloyu bir başlangıç noktası olarak kullanabilirler. Ancak, en güncel ve doğru bilgi için üreticilerin resmi web sitelerinden veya doğrudan kendilerinden analiz raporları talep edilmelidir.
3. Bütüncül Değerlendirme: Karar verirken sadece pH değerine odaklanılmamalıdır. Suyun genel mineral bileşimi, kaynağı, markanın kalite ve güvenlik konusundaki itibarı gibi faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır.
4. Ev Testlerine Temkinli Yaklaşım: Evde yapılan pH testlerinin sonuçları, özellikle test şeritleri kullanılıyorsa, yalnızca genel bir fikir verebilir. Kesin değerlendirmeler için resmi analizlere güvenilmelidir.

D. Daha Fazla Şeffaflığa Giden Yol

Tüketicilerin bilinçli seçimler yapabilmesi için üreticilerin şeffaflığı ve düzenleyici kurumların erişilebilir kamu bilgilendirme sistemleri sunması büyük önem taşımaktadır. Su Kaynakları Yönetimi ve Güvenliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu ⁵⁵ gibi çalışmalar ve İSKİ Faaliyet Raporu ⁵⁶ gibi belgeler, su kaynakları yönetimine yönelik kamusal dikkatin varlığını göstermektedir. İdeal olarak, bu dikkat ve çabaların, tüketicilerin tüm ambalajlı suların güncel kalite parametrelerine (pH dahil) kolayca ulaşabileceği merkezi ve kullanıcı dostu resmi platformların oluşturulmasına da yansıması beklenir. Bu tür sistemler, tüketici güvenini artıracak ve daha sağlıklı su tüketimi alışkanlıklarının gelişmesine katkıda bulunacaktır.

Kaynak: Kahvekulubu. Çeşitli markaların resmi web siteleri.

İlgili Bağlantı: Su fiyatları