Dünya genelinde dijital haklara dair kritik bir gösterge olan Freedom House’un “Freedom on the Net” raporu, ülkeler arasında internet özgürlüğü konusunda derin ve dikkat çekici farklılıklar olduğunu ortaya koyuyor.
Renk kodlu interaktif dünya haritası eşliğinde sunulan analiz, dünya nüfusunun yalnızca %16’sının tam anlamıyla serbest internet erişimine sahip olduğunu ortaya koyarak, dijitalleşmenin evrensel bir ilerleme olduğu algısını ciddi şekilde sorgulatıyor.
Aşağıda Freedom House – Freedom on the Net haritasına göre ülkeleri internet özgürlüğü durumuna göre sıralıyorum. Harita, ülkeleri 3 renkle sınıflandırıyor:
- Yeşil (Free – Özgür)
- Sarı (Partly Free – Kısmen Özgür)
- Mor (Not Free – Özgür Değil)
- Gri (Not Assessed – Değerlendirilmemiş)
🟩 Özgür (Free) – 19 Ülke
- Kanada
- Amerika Birleşik Devletleri
- Kosta Rika
- Şili
- Arjantin
- Güney Afrika
- Almanya
- Birleşik Krallık
- Fransa
- Estonya
- Litvanya
- Letonya
- İzlanda
- Gürcistan
- Tayvan
- Japonya
- Avustralya
- İtalya
- Ukrayna
🟨 Kısmen Özgür (Partly Free) – 32 Ülke
- Meksika
- Kolombiya
- Brezilya
- Hindistan
- Endonezya
- Malezya
- Filipinler
- Tayland
- Moğolistan
- Ermenistan
- Moldova
- Tunus
- Fas
- Nijerya
- Kenya
- Zambiya
- Senegal
- Gambia
- Sırbistan
- Bosna-Hersek
- Karadağ
- Kuzey Makedonya
- Yunanistan
- Macaristan
- Polonya
- Slovakya
- Bulgaristan
- Romanya
- Güney Kore
- Papua Yeni Gine
- Peru
- Paraguay
🟪 Özgür Değil (Not Free) – 21 Ülke
- Venezuela
- Küba
- Nikaragua
- Rusya
- Belarus
- Azerbaycan
- Çin
- İran
- Myanmar
- Vietnam
- Pakistan
- Bangladeş
- Suudi Arabistan
- Mısır
- Sudan
- Etiyopya
- Uganda
- Tacikistan
- Türkmenistan
- Özbekistan
- Kazakistan
⚫️ Değerlendirilmemiş (Not Assessed) – Gri Gösterilenler (Örnekler)
- Türkiye
- Suriye
- Irak
- Lübnan
- İsrail
- Libya
- Afganistan
- Yemen
- Cezayir
- Türkmenistan dışı bazı Orta Asya ülkeleri
Not: Türkiye bu haritada değerlendirilmemiş (gri renkte), bu da raporda yer almadığı anlamına gelir. Ancak Freedom House’un genel yıllık raporlarında Türkiye genellikle “Kısmen Özgür” veya “Özgür Değil” kategorilerinde yer almaktadır.
İnternet Özgürlüğünün Zirvesindekiler
İzlanda, Estonya, Kanada, Şili ve Kosta Rika, raporda internet özgürlüğünün en yüksek olduğu ülkeler olarak öne çıkıyor. Bu ülkeler:
- Düşük düzeyde sansür,
- Güçlü dijital haklar yasaları,
- Bağımsız denetim mekanizmaları
gibi unsurlar sayesinde “Özgür” kategorisinde yer alıyor.
Özellikle İzlanda ve Estonya, dijital yönetişimdeki yenilikçi yaklaşımlarıyla dikkat çekerken; Kanada ve Kosta Rika, bölgesel sorunlara rağmen dijital hakların korunmasında kararlı duruşlarıyla örnek gösteriliyor.
En Sert Kısıtlamaların Uygulandığı Ülkeler
Listenin en alt sıralarında Çin, Myanmar, İran, Küba ve Rusya bulunuyor.
Bu ülkeler, “Özgür Değil” kategorisinde değerlendiriliyor ve yaygın sansür, gözetim teknolojileri ve internet erişiminde ciddi kısıtlamalarla öne çıkıyor.
- Çin, günde ortalama 13.500 alan adını engelleyen meşhur Büyük Güvenlik Duvarı (Great Firewall) ile dijital otoriterliğin sembolü haline gelmiş durumda.
- Rusya, özellikle 2022 Ukrayna işgali sonrası internete yönelik baskılarıyla dikkat çekiyor.
- İran, Myanmar ve Küba ise Çin’in dijital gözetim modelini uygulamaya koyan ülkeler arasında.
Genel Küresel Manzara
X platformunda @EconomyInformal tarafından paylaşılan veriler, 70’ten fazla ülkenin değerlendirildiğini gösteriyor:
- 🟢 19 ülke “Özgür”
- 🟡 32 ülke “Kısmen Özgür”
- 🟣 21 ülke “Özgür Değil”
Avrupa ve Kuzey Amerika, çoğunlukla yeşil ve sarı tonlarla temsil edilirken; Asya, Orta Doğu, Afrika ve Latin Amerika’nın bazı bölgeleri internet kısıtlamalarının yoğunlaştığı alanlar olarak öne çıkıyor.
Değerlendirme Yöntemi ve Önemi
Freedom House’un endeksi, bağımsız uzman görüşleri, saha araştırmaları ve kullanıcı deneyimlerine dayalı kapsamlı bir metodoloji ile hazırlanıyor.
Analiz üç ana başlık etrafında şekilleniyor:
- İçerik engelleme ve sansür
- Kullanıcı hakları ve dijital gözetim
- Erişim olanakları ve teknik altyapı
Bu yılki rapor, özellikle otoriter rejimlerde internetin, sadece iletişim değil, aynı zamanda politik kontrol ve toplumsal yönlendirme aracı olarak kullanıldığını ortaya koyuyor.
Dijital Haklar İçin Küresel Uyarı
Freedom on the Net, sadece bir sıralama değil, aynı zamanda küresel dijital özgürlük mücadelesine yönelik bir çağrı niteliğinde.
Rapor, siyaset yapıcılar, araştırmacılar ve dijital hak savunucuları için stratejik bir rehber sunarken, internetin özgür ve güvenli bir alan olarak kalabilmesi için uluslararası iş birliğinin hayati olduğunu vurguluyor.
🔗 Detaylı ülke raporları ve haritaya freedomonthenet.org üzerinden erişilebilir.