Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) tarafından her yıl yayımlanan Küresel Haklar Endeksi, dünya genelindeki işçilerin haklarına yönelik çarpıcı bir tablo ortaya koydu. Kolektif işçi haklarına uyum düzeyini ölçen ve hükümetler ile işverenler tarafından uluslararası düzeyde tanınan hakların ihlallerini belgeleyen bu endeks, çalışanlar için en kötü koşullara sahip ülkeleri sıraladı. Raporuna göre, çalışanlar için en kötü ülkeler: Bangladeş, Belarus, Ekvador, Mısır, Esvatini, Guatemala, Myanmar, Filipinler, Tunus ve Türkiye. Bu makalede, Küresel Haklar Endeksi’nin bulgularını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Küresel Haklar Endeksi Nedir?
Küresel Haklar Endeksi, ITUC tarafından hazırlanan ve ülkelerin işçi haklarına yönelik performanslarını değerlendiren bir rapor. Endeks, 1’den 5+’a kadar bir puanlama sistemi kullanıyor. Bu sistemde:
- 1 (Sporadik İhlaller): İşçi haklarının genellikle korunduğu, ancak küçük çaplı ihlallerin yaşandığı ülkeler.
- 2 (Tekrarlayan İhlaller): İşçi haklarının düzenli olarak ihlal edildiği ülkeler.
- 3 (Düzenli İhlaller): Hak ihlallerinin sistematik bir şekilde gerçekleştiği ülkeler.
- 4 (Sistematik İhlaller): İşçi haklarının ciddi şekilde ihlal edildiği ve bu ihlallerin yaygın olduğu ülkeler.
- 5 (Hakların Garanti Edilmediği Ülkeler): İşçi haklarının tamamen yok sayıldığı, sendikal faaliyetlerin bastırıldığı ülkeler.
- 5+ (Hukukun Üstünlüğü Nedeniyle Hakların Garanti Edilmediği Ülkeler): Hukukun üstünlüğünün bulunmadığı, bu nedenle işçi haklarının sistematik olarak ihlal edildiği ülkeler.
Endeks, dünya genelinde 148 ülkeyi kapsıyor ve bölgeler bazında ortalama puanlar sunarak işçi haklarının durumunu gözler önüne seriyor.
Öne Çıkanlar
Küresel Haklar Endeksi’nde, dünya genelinde işçi haklarına yönelik ciddi bir gerileme gözlemlendi. Raporda, özellikle belirli bölgelerde işçi haklarının sistematik olarak ihlal edildiği vurgulandı. Bölgesel bazda ortalama puanlar şu şekilde:
- Orta Doğu ve Kuzey Afrika: 4.74
- Asya-Pasifik: 4.13
- Afrika: 3.88
- Amerika Kıtası: 3.56
- Avrupa: 2.73
Orta Doğu ve Kuzey Afrika, 4.74’lük ortalama puan ile işçi haklarının en kötü durumda olduğu bölge olarak öne çıkıyor. Bu bölgede, sendikal faaliyetlerin bastırılması, grev hakkının engellenmesi ve işçilere yönelik şiddet olayları sıkça rapor ediliyor. Asya-Pasifik bölgesi de 4.13’lük ortalama puan ile benzer bir tablo sergiliyor. Amerika Kıtası’nda ise durum biraz daha iyi olsa da, 3.56’lık ortalama puan ile bu bölgenin işçiler ve sendikacılar için en ölümcül bölge olduğu belirtiliyor. 2023-2024 döneminde Amerika Kıtası’nda 16 sendikacının öldürüldüğü kaydedildi. Avrupa, 2.73’lük ortalama puan ile işçi haklarının en iyi korunduğu bölge olsa da, bazı ülkelerde gerilemeler yaşandığı raporlandı.
Çalışanlar İçin En Kötü 10 Ülke
Endekse göre, çalışanlar için en kötü koşullara sahip 10 ülke şu şekilde sıralandı:
- Bangladeş: Tekstil sektörünün yoğun olduğu Bangladeş’te, düşük ücretler, tehlikeli çalışma koşulları ve sendikal faaliyetlere yönelik baskılar devam ediyor.
- Belarus: Hükümetin otoriter politikaları, sendikal hakları ciddi şekilde kısıtlıyor.
- Ekvador: İşçilere yönelik şiddet olayları ve grev hakkının engellenmesi, bu ülkeyi listenin üst sıralarına taşıyor.
- Mısır: Sendikal faaliyetlerin sistematik olarak bastırıldığı Mısır’da, işçiler ciddi hak ihlalleriyle karşı karşıya.
- Esvatini: İşçi haklarının korunmadığı ve sendikal faaliyetlerin engellendiği bir diğer ülke.
- Guatemala: Amerika Kıtası’nda sendikacılara yönelik şiddetin yoğun olduğu ülkelerden biri.
- Myanmar: Askeri yönetimin etkisiyle işçi hakları tamamen yok sayılıyor.
- Filipinler: İşçi haklarına yönelik ihlallerin yanı sıra, sendikacılara yönelik tehditler ve şiddet olayları yaygın.
- Tunus: İşçi haklarının gerilediği ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor.
- Türkiye: Grev hakkının engellenmesi, sendikal faaliyetlere yönelik baskılar ve işçi haklarının ihlali, Türkiye’yi bu listeye sokuyor.
Bu ülkelerde, işçi haklarının sistematik olarak ihlal edilmesi, sendikal faaliyetlerin engellenmesi ve işçilere yönelik şiddetin yaygın olması ortak sorunlar olarak öne çıkıyor.
Bölgesel Analiz ve Türkiye’nin Durumu
Türkiye, Küresel Haklar Endeksi’nde en kötü 10 ülke arasında yer alarak, işçi hakları konusunda ciddi bir gerileme yaşadığını gösterdi. Ülkede, özellikle grev hakkının engellenmesi, sendikal faaliyetlere yönelik baskılar ve işçilerin çalışma koşullarının kötüleşmesi, bu sıralamaya neden olan başlıca faktörler arasında. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesi, 4.74’lük ortalama puan ile işçi haklarının en kötü durumda olduğu bölge olarak raporda öne çıkıyor.
Amerika Kıtası’nda ise, özellikle Guatemala ve Ekvador gibi ülkelerde sendikacılara yönelik şiddet olayları dikkat çekiyor. Raporda, bu bölgede sendika kurma ve grev yapma haklarının %90 oranında ihlal edildiği belirtiliyor. Asya-Pasifik bölgesinde yer alan Bangladeş, Myanmar ve Filipinler, tekstil sektörünün yoğun olduğu ülkeler olmalarına rağmen, işçilere yönelik kötü muamele ve hak ihlalleri ile listenin üst sıralarında yer alıyor.
Avrupa’da ise genel olarak işçi hakları daha iyi korunuyor. Ancak, raporda Finlandiya, İsviçre ve Rusya gibi ülkelerde işçi haklarına yönelik gerilemeler yaşandığı ifade ediliyor. Özellikle Rusya ve Ukrayna’nın 2024 Endeksi’ne yeniden dahil edilmesi, bu ülkelerde devam eden çatışmaların işçi hakları üzerindeki olumsuz etkisini gözler önüne seriyor.
İşçi Haklarının Geleceği İçin Öneriler
Küresel Haklar Endeksi, dünya genelinde işçi haklarının korunması için acil önlemler alınması gerektiğini ortaya koyuyor. Raporda, hükümetlerin ve işverenlerin uluslararası işçi hakları standartlarına uyması gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, sendikal faaliyetlerin özgürce gerçekleştirilebilmesi, grev hakkının tanınması ve işçilere yönelik şiddetin önlenmesi için daha etkili politikalar geliştirilmesi öneriliyor.
Özellikle tekstil sektörünün yoğun olduğu Bangladeş, Myanmar ve Filipinler gibi ülkelerde, uluslararası markaların ve şirketlerin tedarik zincirlerinde daha fazla şeffaflık sağlaması gerektiği belirtiliyor. İşçilerin çalışma koşullarını iyileştirmek için bu şirketlerin daha fazla sorumluluk alması, hak ihlallerinin azalmasında önemli bir rol oynayabilir.
Son Söz
Küresel Haklar Endeksi, dünya genelinde işçi haklarının hala ciddi bir mücadele alanı olduğunu gösteriyor. Bangladeş, Belarus, Ekvador, Mısır, Esvatini, Guatemala, Myanmar, Filipinler, Tunus ve Türkiye gibi ülkeler, çalışanlar için en kötü koşullara sahip bölgeler olarak öne çıkıyor. Orta Doğu ve Kuzey Afrika ile Asya-Pasifik bölgeleri, işçi haklarının en kötü durumda olduğu bölgeler olarak dikkat çekerken, Amerika Kıtası’nda sendikacılara yönelik şiddet olayları endişe verici boyutlara ulaşıyor. Avrupa’da ise genel olarak daha iyi bir tablo olsa da, bazı ülkelerde gerilemeler yaşanıyor.
İşçi haklarının korunması ve iyileştirilmesi için uluslararası iş birliği, hükümetlerin ve işverenlerin daha fazla sorumluluk alması ve sendikal faaliyetlerin özgürce gerçekleştirilebileceği bir ortamın yaratılması büyük önem taşıyor. 2024 Endeksi, bu konuda atılması gereken adımlara ışık tutan önemli bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor.
Kaynaklar: Global Rights Index 2024
İlgili Bağlantılar:
Veri analizi ile raporlama süreçlerinde yenilikçi yaklaşımlar benimseyerek sürdürülebilir iş modelleri oluşturuyorum. Bilişim sektöründeki gelişmeleri ve pazarlama stratejilerindeki yenilikleri yakından takip ediyorum. Bilgi ve deneyimlerimi paylaşmaktan keyif alıyor, blog yazılarıyla sektöre katkıda bulunuyorum.